Cung, cầu và giá cả thủy sản

Cung, cầu và giá cả thủy sản

Hai yếu tố quan trọng tác động đến các quyết định sản xuất kinh doanh là cung và cầu. Hai yếu tố này lien quan chặt chẽ đến 3 câu hỏi cơ bản của kinh tế là: sản xuất cái gì? Sản xuất cho ai? Và sản xuất như thế nào?

Cầu

Nhu cầu được thể hiện ở những số lượng của một loại sản phẩm mà người người tiêu dùng muốn mua và có khả năng mua ở các mức giá khác nhau, trong điều kiện tất cả các yếu tố khác ảnh hưởng đến nhu cầu đều không đổi. Mối quan hệ giữa lượng sản phẩm được mua và giá sản phẩm thường là tỷ lệ nghịch. Khi giá tăng, nhu cầu sẽ giảm và ngược lại. Nhu cầu về sản phẩm của cả một ngành là tổng nhu cầu của từng loại sản phẩm.
V dụ: Quan hệ giữa giá cá và lượng cá bán

Giá cá trên thị trường (đồng) Lượng cá được mua (kg)
15000 6
14000 10
13000 18
12000 28
11000 40

Các yếu tố ảnh hưởng đến nhu cầu
- Dân số
- Thu nhập của người tiêu thụ. Giả sử giá cá không thay đổi, thu nhập của người dân càng cao, nhu cầu càng lớn.
- Giá các loại sản phẩm thay thế khác (thịt gà, thịt heo, …)
- Phong tục tập quán, tín ngưỡng
- Các yếu tố khác như tiếp thị, khuyến mãi, thị hiếu…
- Sự kỳ vọng về giá của mặt hàng trong tương lai


Cung

Là lượng sản phẩm mà nhà sản xuất sẵn sàng sản xuất và bán ra thị trường ở các mức giá khác nhau. Lượng cung của toàn ngành là tổng sản phẩm của các nhà sản xuất. Mối quan hệ giữa cung và giá luôn luôn tỷ lệ thuận. Cung thường tăng khi giá sản phẩm trên thị trường tăng.
Trên thị trường cạnh tranh, giá của một loại sản phẩm luôn quy định độ lớn của cung và cầu.







Sự hình thành giá cân bằng trong thị trường cạnh tranh hoàn toàn

Hai đường cung và cầu gặp nhau tại điểm cân bằng A. Có nghĩa là tại thời điểm giá P0, khách hàng mong muốn mua 1 lượng sản phẩm bằng chính lượng sản phẩm mà nhà sản xuất mong muốn bán ra. Giá P0 được gọi là giá cân bằng và lượng q0 gọi là lượng cân bằng.

Khi giá tăng từ P0 đến P1, khách hàng sẽ mua 1 lượng q1 nhưng nhà sản xuất lại mong muốn bán ra lượng q2. Như vậy, cung sẽ vượt cầu, từ đó làm cho giá sản phẩm trên thị trường giảm.

Ngược lại, khi nhu cầu 1 loại sản phẩm trên thị trường tăng và vượt quá khả năng cung, giá sản phẩm đó trên thị trường sẽ tăng lên. Trong thị trường cạnh tranh hoàn toàn, tại thời điểm giá cân bằng P0 thì không có sự khan hiếm hoặc dư thừa sản phẩm trên thị trường và thị trường luôn luôn ở trạng thái cân bằng. Sự thay đổi cầu và cung sẽ hình thành một mức giá cân bằng mới và lượng cân bằng mới.


Độ co giãn


Cú 3 loại co giãn bao gồm co giãn theo giá, co giãn theo thu nhập, và co giãn chéo.

Co giãn theo giá (Ep)
Độ co giãn là mức độ phản ứng của đường cung và đường cầu đối với sự thay đổi của giá.
Phản ứng của khách hàng làm thay đổi giá của một loại sản phẩm trên thị trường. Lượng sản phẩm được mua sẽ tăng nếu giá giảm và ngược lại. Tỷ lệ thay đổi lượng cầu thể hiện co giãn do giá sản phẩm.
∆Q ∆P
Ep = (% thay đổi lượng cầu)/(% thay đổi giá) = (-------)/(----)
Q P
Tại mức giá trung bình (Ptb), và lượng cầu trung bình (Qtb), ta có
∆Q ∆P
Ep = (-------)/(----) = (∆Q/Qtb) x (Ptb/∆P) = (∆Q/∆P) x (Ptb/Qtb)
Q P
Nhu cầu về 1 loại sản phẩm được gọi là co giãn khi giá trị tuyệt đối của Ep > 1. Trong trường hợp này khi có sự giảm nhẹ về giá, lượng tiêu thụ trên thị trường tăng ở mức độ phần trăm lớn hơn mức độ phần trăm tăng giá. Do vậy, người sản xuất sẽ thu được lợi nhuận cao hơn và người mua phải trả với giá thấp hơn.

Ví dụ: Với giá cá là 6.000 đồng/kg, lượng cá tiêu thụ là 40kg và thu nhập mang lại là 240.000 đồng. Khi giá giảm xuống còn 4.000, lượng cá bán ra tăng lên đến 80kg, thu nhập mang lại là 320.000. Co giãn do giá Ep tại thời điểm này là:

80 – 40 4.000 – 6.000
Ep = ----------- / ----------------- = 0.67/0.40 = 1.68
80 + 40 4.000 + 6.000
------ ------------
2 2




Nhu cầu về 1 loại sản phẩm được coi là không co giãn khi giá trị tuyệt đối của Ep < 1. Trong trường hợp này phần trăm tăng trong nhu cầu về 1 loại sản phẩm sẽ thấp hơn phần trăm giảm giá. Ví dụ: khi giá cá rô phi giảm từ 6.000 đồng/kg xuống 4.000 đồng/kg, lượng cầu của sản phẩm tăng từ 50kg lên 60kg, tổng thu của nhà sản xuất giảm từ 300.000 đồng (6.000 x 50) xuống còn 240.000 đồng (4.000 x 60). (60-50)/[(60+50)/2] Ep = ------------------------------------------ = 0.18/0.4 = 0.45 (6.000 – 4.000)/[(6.000 + 4.000)/2] Khi Ep = 1, nhu cầu về 1 loại sản phẩm có thể coi là co giãn đồng nhất. 1% thay đổi về giá sẽ dẫn đến 1% thay đổi theo tỷ lệ nghịch về lượng cầu. Ví dụ: Tại giá 30.000 đồng có 20kg cá được mua (tổng thu 30.000 x 20 = 600.000 đồng), khi giá giảm xuống còn 20.000 đồng, sẽ có 30kg cá được mua (tổng thu 20.000 x 30 = 600.000 đồng). Co giãn do giá tại giá trị trung bình sẽ là: (30.000 – 20.000)/[(30.000 + 20.000)/2] Ep = ------------------------------------------------- = 0.4/0.4 = 1 (3-2)/[(3+2)/2] Nhu cầu về 1 loại sản phẩm được coi là co giãn hoàn hảo khi Ep = ∞. Lúc này, toàn bộ lượng tăng về cung sẽ được hị trường tiêu thụ tại một mức giá cố định và thu nhập mang lại tăng dần do lượng sản phẩm bán ra tăng. Ví dụ: Tại mức giá 40.000 đồng/kg, một nông dân bán được 40kg cá tai tượng, doanh thu của ông ta là 40.000 x 40 = 1.600.000 đồng. Doanh thu của ông ta sẽ tăng lên 3.200.000 khi có 8 0kg bán được dù vẫn giữ mức giá ở 40.000 đồng/kg. Co giãn của đường cầu do giá tại giá trị trung bình sẽ là: (80 – 40)/(80+40)/2 Ep = ------------------------- = ∞ 0 Khi co giãn do giá Ep = 0, nhu cầu về 1 loại sản phẩm được coi là không co giãn hoàn toàn. Lượng cầu hoàn toàn không thay đổi do dự thay đổi của giá. Ví dụ, lượng sản phẩm bán được là 60kg cá, không thay đổi khi giá cá thay đổi từ 30.000 lên 60.000. Co giãn do giá tại giá trị trung bình sẽ là 0 Ep = ---------------------------------------------- = 0 (60.000 – 30.000)/[(60.000+30.000)/2] Nếu như mục tiêu của NTTS là nhằm đảm bảo nhu cầu dinh dưỡng của con người, những loài cá có độ co giãn do giá sẽ được lựa chọn trước. Đó thường là những loài cá được người mua ưa chuộng. Nhà sản xuất nên cố gắng gia tăng sản lượng thông qua việc tăng hiệu suất sản xuất và giảm chi phí. Tại một thời điểm nhất định, các nhà sản xuất nên tăng cường các hoạt động tiếp cận thị trường, nâng cấp các phương tiện vận chuyển và chế biến. Nếu như những loài cá không được ưa chuộng vẫn được lựa chọn để nuôi nhằm nâng cao giá trị dinh dưỡng của cộng đồng, thì các quyết định trên hoàn toàn không có giá trị. Hoạt động nuôi cá lúc này cần phải được hỗ trợ, trợ cấp, nâng cao hiểu biết cũng như trình độ người sử dụng, nâng cao sản phẩm và các hoạt động thị trường. Độ co giãn của đường cầu do thu nhập (Ei) Là tỷ lệ phần trăm thay đổi lượng cầu của 1 sản phẩm nào đó do 1% thay đổi của thu nhập tạo ra trong điều kiện các yếu tố khác không thay đổi. Về mặt toán học, co giãn do thu nhập được thể hiện như sau: Ei = (∆Q/Q)/(∆Y/Y) Thông thường người ta cũng tính toán theo giá trị trung bình Ei = (∆Q/Qtb)/(∆Y/Ytb) = (∆Q/Qtb) x (Ytb/∆Y) = (∆Q/∆Y) x (Ytb/Qtb) Khi Ei > 1, nhu cầu về 1 sản phẩm được gọi là co giãn, trong trường hợp này việc tăng thu nhập của người dân đó làm tăng đáng kể nhu cầu mua sản phẩm đó.

Khi Ei < 1, nhu cầu về sản phẩm không co giãn, việc tăng thu nhập không làm thay đổi nhiều nhu cầu một sản phẩm nào đó. Trong NTTS, sản phẩm có co giãn do thu nhập là những loài cá (sản phẩm) tiềm năng cho phát triển hơn những sản phẩm không co giãn do thu nhập.Trong một số trường hợp đặc biệt, nhu cầu sản phẩm có co giãn âm, có nghĩa càng tăng thu nhập, càng giảm nhu cầu mua. Trong NTTS, những loài có co giãn âm thường được coi là những loài “cấp thấp”, rẻ tiền và ít tiềm năng cho phát triển. Sự co giãn chéo (Ec) Là lượng phần trăm thay đổi trong nhu cầu của một sản phẩm do 1% thay đổi về giá của một sản phẩm khác, trong khi các yếu tố khác không thay đổi. Về mặt toán học nó được thể hiện: Ec = (∆Q/Q)/(∆Ps/Ps) Ps = Giá của sản phẩm khác Ec > 0 khi hai sản phẩm có thể thay thế cho nhau trên thị trường, Ec < 0 khi hai sản phẩm bổ sung cho nhau (bù cho nhau). Nếu 2 sản phẩm ít có quan hệ với nhau thì Ec tiến gần đến giá trị 0.

Cạnh tranh và thay thế trên thị trường các nhân tố quan trọng quyết định nhu cầu của 1 sản phẩm trên thị trường. Sản phẩm NTTS cạnh tranh mạnh mẽ với các sản phẩm khác như sản phẩm đánh bắt tự nhiên, các loại thực phẩm khác như thịt gà, thịt heo. Việc giảm giá các sản phẩm khác (sản phẩm thay thế) sẽ làm cho nhu cầu về cá giảm đi.